مزاج شناسی – مزاج ها ، علائم ، نشانه ها و تشخیص

مزاج‌ شناسی

مزاج ها ، علائم ، نشانه ها و تشخیص

مزاج شناسی از علومی است.که از دیر زمان مورد توجه عام و خاص بوده است. در مزاج شناسی ، شناخت مزاج ها و علائم و نشانه های تشخیص مزاج.، غلبه های مزاجی و نیز درجات شدت و ضعف مزاج.از ضروریات هستند. طبایع در طب سنتی. اخلاط اربعه

همه انسان ها صرف نظر از میزان سواد و رشته تحصیلی و گرایش اجتماعی.نسبت به مفاهیم مزاج شناسی واقف بوده.و هر کدام به تناسب میزان فهمی که از آن داشتند.در تمامی شئون زندگی از این علم بهره می بردند.

تمامی کارشناسان رشته های مختلف علوم اجتماعی.، صنعتی ، معماری ، کشاورزی ، طب و نجوم و تعلیم و تربیت و علوم سیاسی.نیز به طور کامل از این علم در موضوعات مورد بحث خود استفاده می کردند.و ساختار نظام علمی خود را بر مبنای مزاج شناسی.استوار می ساختند.

اگر هر انسانی بر طبق طبع و مزاج خویش غذا میل کند.، کم تر بیماری به سراغ او خواهد آمد. اگرچه وقوف بر همه تکنیک‌ها و فنون طبع شناسی انسان برای عامه جامعه دشوار است.، با این وجود شناخت طبع برای هر فردی لازم و ضروری است. از طریق آن ، می توان.بسیاری از مشکلات در زمینه تندرستی ، که معمولاً برای انسان پیش می آید.پیشگیری کرد. اخلاط اربعه

انواع مزاج‌ ها

براساس حکمت کهن.، جهان نظام طبیعت بر پایه ۴ عنصر اصلی آفریده شده است. این عناصر عبارتند از: مزاج شناسی و طبایع

آتش – هوا – آب – خاک.

این چهار عنصر در بدن انسان به ۴ خلط  “اخلاط اربعه” ، مشتمل بر صفرا ، دم ، بلغم و سودا تبدیل می‌شوند. هر یک تاثیرات خاصی در بدن انسان ایجاد می‌کند. لازم به ذکر است.در کتاب‌های قدیمی طب سنتی هر کیفیت.(گرمی ، سردی ، تری و خشکی) را دارای ۴ رتبه دانسته‌اند.

بر اساس طب سنتی ۹ نوع طبع کلی وجود دارد. این نه طبع کلی عبارتند از:

• مزاج معتدل.

• مزاج سرد.

• مزاج گرم.

• مزاج تر.

• مزاج خشک.

• مزاج گرم و تر.

• مزاج گرم و خشک.

• مزاج سرد و تر.

• مزاج سرد و خشک.

طبع دموی مرتبط با عنصر هوا است. طبع صفراوی با عنصر آتش مرتبط است. رکن اساسی طبع سوداوی عنصر خاک.و برای طبع بلغمی ، عنصر آب می باشد. اخلاط اربعه

علائم مزاج گرم و تر (دموی) مزاج شناسی

افراد با این طبع پوست نرم ، مرطوب و گرمی دارند. منافذ پوستی درشتی دارند.که از علایم منافذ درشت.، خوب عرق کردن است. رگهای دست آشکار و برجسته است. رنگ پوست گندم‌ گون یا گلگون است. رنگ چشم (سفیدی) با گرایش قرمز است. رنگ مردمک میشی تیره و سیاه است. موی سر درشت و قابل انعطاف و دارای پیچ درشت است. رنگ مو سیاه خرمایی.، تیره و روشن و معمولاً پر مو هستند. طبایع

مزه دهان ،‌ شیرینی صبحگاهی است. دهانشان کم رطوبت است.و کم تشنه می‌شوند. اشتهای زیاد و خوراک خوبی دارند. توان هضم غذا بسیار بالاست.و نفخ معده ندارند. یبوست ندارند. گرایش به شیرینی کم دارند.و گرایش به شوری هم بسیار اندک است. اخلاط اربعه

گرایش کمی به ترشی دارند. بوی بد دهان ندارند. بوی بد مدفوع ندارند. قار و قور شکم ندارند. تمایل به سردی ‌ها ندارند.، اما تمایل اندکی به گرمی ‌ها دارند.

افراد دموی باید غذاهای خنک و سردی مثل آش انار ، آش آلو ، آب زرشک ، خیار ، مرکبات و ماست و… مصرف کنند.تا حرارت بدن تعدیل شود. اگر فرد دموی همراه با غذای گرم مثل شیرینی‌جات.، از مواد و اغذیه سرد استفاده نکند.دچار جوش و خارش بدن ، گر گرفتگی ، بیقراری.، کهیر ، سوزش ادرار ، سوزش سر دل و آفت دهان خواهد شد. طب سنتی

علائم مزاج گرم و خشک (صفراوی)

افراد با این طبع دارای پوستی خشک و بدون رطوبت ، منافذ پوستی درشت ، رگهای دست گاهی آشکار و گاهی پنهان هستند.

رنگ پوست گرایش به زردی دارد. سفیدی چشم ، سفید با گرایش زرد است. مردمک چشم میشی روشن است. موی سر ، خشک ، ضخیم و برجسته است. رنگ مو ، سیاه و خرمایی است. صفراوی ‌ها غالباً کم‌ مو هستند.

مزه دهان تلخ صبحگاهی است. غالباً دهان خشک و تشنه است. افراد صفراوی کم اشتها هستند و توان هضم غذا بالاست. نفخ معده ندارند. یبوست ندارند. گرایش به شیرینی و شوری هم ندارند. افراد صفراوی غالباً گرایش به ترشی دارند. بوی بد دهان ندارند. بوی بد مدفوع ندارند. قار و قور شکم ندارند. تمایل به سردی ‌ها دارند و از گرمی ‌ها گریزانند.

افراد صفراوی غالباً در اثر حجامت تعدیل مزاج یافته و رنگ و رویی به مراتب روشن ‌تر از قبل خواهند داشت. اشتهای آنان با حجامت افزایش می ‌یابد.و در صورت تکرار حجامت فربه و چاق خواهند شد.

علائم مزاج سرد و تر (بلغمی)

افراد با این طبع دارای پوستی نرم و مرطوب ، غالباً سرد ، با منافذ ریز ، تعرق کم و رگ ها پنهان هستند. رنگ پوست سفید و سفیدی چشم ، سفید بی حال ، مردمک آبی و روشن است. دارای موهای نرم و نازک و لخت با رنگ زرد ، بور و خرمایی روشن و سفیدهستند  و غالباً افراد بلغمی بی مو هستند.

دهانی بی مزه.، مرطوب و پر آب دارند. اشتهای زیاد.و میل به خوراک فراوان دارند. توان هضم غذا در آنان کم است. معده نفاخی دارند.و نیز گاهی یبوست دارند. به میزان زیادی گرایش به شیرینی و شوری دارند.

گرایش به ترشی.و بوی بد دهان ندارند. بوی بد مدفوع ندارند. قار و قور شکم دارند. تمایل به سردی ‌ها ندارند.و در عوض تمایل به گرمی‌ ها به شدت در آنان وجود دارد.

اگر بلغمی در سر اضافه شد.، بلاهت و حماقت ایجاد می ‌کند.که در اثر افزایش سردی در سر است. تمام داروهای افزایش حافظه گرم هستند. اوج سردی در مغز آلزایمر پدید می آورد.،  البته سردی و خشکی توام.

افراد بلغمی نباید سردی ‌جات را به تنهایی میل کنند.و ضرورتا باید همراه با گرمی میل شود.

روغن نباتی ، کره گیاهی ، نوشابه ، برنج ، گوشت گاو ، سوسیس.، کالباس و فرآورده‌های این چنینی بلغم زا هستند.و همه افراد به خصوص بلغمی‌ها باید از این گونه مواد پرهیز کنند.

علائم مزاج سرد و خشک (سوداوی)

افراد با این طبع پوست خشک و بدون رطوبت.و دارای منافذ متوسط هستند. رگ های دست پنهان هستند. رنگ پوست تیره است. رنگ چشم (سفیدی) ، سفید تیره است. رنگ مردمک میشی و قهوه‌ای است. موی سر ، خشک و ضخیم یا مجعد است.و رنگ مو ، سیاه مات و جو گندمی است. فرد سوداوی معمولاً کم مو است.

مزه دهان صبحگاهان شور مزه است و دهان ، خشک و کم آب است. اشتها زیاد ، ولی خوراک کم است. توان هضم غذا بسیار کم است. نفخ معده فراوان دارند. یبوست دارند. گرایش به شوری و شیرینی دارند.  گرایش به ترشیی ندارند. بوی بد دهان ندارند. بوی بد مدفوع ندارند. قار و قور شکم دارند. تمایل به سردی ‌ها ندارند بلکه تمایل به گرمی ‌ها دارند.

چون سودا ، سرد و خشک است افراد سوداوی باید از غذاهای سرد و خشک پرهیز کنند. و در عوض از غذاهای گرم و تر مثل عسل استفاده نمایند. غذاهای سرد و خشک مثل برنج که بدن را با افت رطوبت مواجه می‌کند ، مهم ترین عامل یبوست است و این به دلیل دفع رطوبت است. مزاج شناسی و طبایع در طب سنتی

در کتاب های طبی قدیمی چنین آمده است:

اگر طبیب بتواند شخص سوداوی مزاج را راضی کند ، هنر کرده است!.

سایر مزاج‌ ها و مزاج شناسی

علائم سایر مزاج‌ها ترکیبی از علائم بالاست. مثلا علائم مزاج سرد برآیندی از علائم مزاج “سرد و خشک” و مزاج “سرد و تر” است.

خصوصیات روانی افراد بر اساس طبع و مزاج

افراد انسانی بر پایه طبایع و مزاج.، خصوصیات متافیزیکی خاصی دارند. این خصوصیات بر پایه ۴ طبع و مزاج ، سردی و گرمی.، خشکی و تری و درجات مختلف هر یک.، در افراد شکل گرفته و متفاوت هستند. اخلاط اربعه

در شکل زیر این خصوصیات روانی افراد.برای هر طبع و مزاج و حالت بیان شده اند. طبایع

تشخیص مزاج بر اساس شکل و وضعیت اندام

با مشاهده وضعیت اندام و چاقی و لاغری ، نیز امکان تعیین و تشخیص مزاج وجود دارد. چاقی به دو دسته گوشتی و پر چربی و لاغری هم به دو دسته کم گوشت و کم چربی تقسیم می شوند.

در افراد چاق ، چاقی گوشتی نشانه مزاج دموی و  چاقی با چربی زیاد نشانه بلغم است. مزاج شناسی و تشخیص مزاج و طبایع در طب سنتی

لاغری کم گوشت نشانه طبع سوداوی و لاغری کم چربی نشانه طبع صفراوی است.