هیپنوتیزم یا خواب مغناطیسی (۲) – تعاریف و مفاهیم اولیه

هیپنوتیزم یا خواب مغناطیسی

قسمت دوم

هـیپنوتیـزم چـیست؟

تـاریخچه هیپـنوتیزم

تئـوری تلقـین پذیری مفـرط

تـئوری طـرد نسـبی

چهار سـطح هیـپنوتیزم

کاربـردهای بالـینی

Hypnosis

 

هیپنوتیزم چیست؟

کلمه هیپنوتیزم که اولین بار توسط دکتر جیمز برید استفاده شد از کلمه هیپنوس که در یونان قدیم الهه خواب معمولی بود گرفته شد. هیچیک از حالات هوشیاری دگرگون به اندازه هیپنوتیزم بحث برانگیز نبوده است. حالت هیپنوتیزم را می‌توان حالت پاسخدهی شدیدی دانست که هیپنوتیزم کننده در یک شخص ایجاد می‌کند. خلسه. تلقین. هیپنوتراپی.

هیپنوتیزم که زمانی در زمره امور غیبی واسرار آمیز به حساب می‌آمد اینک در قلمرو بررسی‌های علمی دقیق قرار داردو مثل سایر حوزه‌های پژوهشهای روانشناختی در این زمینه نیز مجهولاتی وجود دارد. تعریف‌ها و توجیهات مختلفی در این زمینه وجود داردکه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

تئوری تلقین پذیری مفرط

رابطه مستقیمی بین تلقین و هیپنوتیزم پذیری وجود داردهرچه شخص تلقین پذیرتر باشدسریعتر وکاملتر هیپنوز می‌گردد. در حالت هیپنوز تمرکز نسبت به تلقین یا مطلب خاصی زیادتر می‌گرددودامنه توجه به تلقین یا کلمات هیپنوتیزور شدیدتر میگردد.

تئوری طرد نسبی

طبق این نظریه ذهن انسان مانند کوه یخی در اقیانوس است که بیش از نود درصد آن زیر آب و غیرقابل دسترسی و ده درصد آن روی آب که در دسترس است بر همین اساس ذهن انسان دارای دو ضمیر هشیار (خودآگاه) و ناهشیار (ناخودآگاه) است. ذهن ناهشیار انسان قادر به استدلال استقرایی نیست وفقط به صورت قیاسی به تفکر و نتیجه گیری می‌پردازد. این دو ذهن یا ضمیر در هر شرایطی در کالبد فرد وجود دارد. در حالت هیپنوز ذهن هشیار مجبور به عقب نشینی می‌گرددتا ذهن ناهشیار باپیشروی جانشین آن گردد. درنتیجه استدلال فرد درحالت هیپنوز قیاسی است. هیپنوتراپی.

تعریف هیپنوتیزم از دیدگاه افراد مختلف

ویلیام. اس. کروجر هیپنوتیزم یک واقعیت پزشکی است.

پیررآل: هیپنوتیزم علمی است که به وسیله آن شخصی که موسوم به هیپنوتیزور است بتواند در دیگری به نام معلول یا سوژه خواب مصنوعی ایجاد کند. هیپنوتراپی.

ارنست نولر: هیپنوتیزم علمی است که به وسیله آن وجدان طبیعی سوژه بر وجدان نهایی و فوق طبیعی تاثیر می‌گذارد این خاصیت در جمیع اشیاء عالم وجودداردلکن کیفیت آن در شیئی به حسب استعداد او وماده فرق میکند.

لغت نامه قوانین بلاک: هیپنوتیزم علمی است که در درک و رفتار افراد به کمک دو عامل اثر میگذارد. یکی استفاده از قوانین تلقین پذیری و دیگری رسیدن به حالتی به نام خلسه هیپنوتیزمی.

دکـتر هیلگارد: هیپنوز یک نوع گسست در هوشیاری میباشدیا نوعی خیالبافی معطوف به هدف است. هیپنوتراپی.

دکـتر کاپلان: هیپنوز حالت یا شرایطی است که شخص می‌تواند به تلقینات مناسب پاسخ دهد این حالت با تغییراتی در ادراک حافظه و خلق فرد همراه است.

دکتـر هربرت اشپیگل: در دامنه آگاهی بشری اگر حالت آگاهی معلولی در میان یک خط قرار گرفته باشد در یک انتهای این خط حالت اغماء یا بیهوشی کامل و در انتهای دیگرش هیپنوز یا تمرکز زیاد قرار دارد. حالت خلسه یا ترانس یک باریکه یا نوار از حالت تمرکز و تجمع وضع آگاهی و توجه انسانی می‌باشد که بسیاری از محرکات غیر مرتبط محیطی را حذف میکند.

تاریخچه هیپنوتیزم

هر چند اطلاعات چندانی درباره نحوه کشف هینوتیزم توسط انسانهای اولیه نداریم ولی شواهد ومدارک بدست آمده حاکی از کاربرد آن در زمانهای گذشته است. اثر وقایع هیپنوتیزمی برروی لوحهای سنگی مصرو نیز نوشته‌های قدیمی و نقاشیهای بدست آمده از دیواره غارها از زمانهای بسیار گذشته دیده می‌شود حتی در اولین فصل کتاب تورات نیزدر مورد خواب عمیق (هیپنوتیزم) مطالبی بیان شده است. در میان اقوام مختلف نیز این حالت خلسه و جذبه در قالب مراسم گروهی ظاهر شده وپس از هزاران سال هنوز هم به همان صورت تکرار میگردد.

تاریخ هیپنوتیزم نوین با فرانس آنتوان مسمر (۱۷۳۴-۱۸۱۵م) آغاز می‌شود. وی معتقد بود پدیده‌های هیپنوتیزمی وابسته به مغناطیس حیوانی (مانیتیزم) هستند. که این جریان مغناطیسی از بدن هیپنوتیزم کننده خارج شده و وارد بدن هیپنوتیزم شونده میشود. بعدها روش وی در درمان بیماریها مسمریسم نامیده شد.

دکتر جیمز برید اولین فردی بود که لغت هیپنوتیزم به معنای خواب را بجای کلمه مسمریسم و مانیتیزم انتخاب کرد. وی ابتدا تصور میکردکه عامل اصلی در هیپنوتیزم نگاه است ولی بعد متوجه شد که هیپنوتیزم جز تلقین شفاهی هیپنوتیزور و تلقین پذیری هیپنوتیزم شونده چیز دیگری نیست. دکتر جیمز اسدیل و دکتر الیوتسون از هیپنوتیزم جهت بیهوشی بیماران و نیز جراحیهای کوچک وبزرگ استفاده نمودند. دکتر شارکو نیز از این پدیده دردرمان بیماران هیستریکی بهره جست.

در طول تاریخ هیپنوتیزم دانشمندان بزرگی مانند فروید شارکو پاولف اریکسون و هیلگارد و … درخشیده و تحقیقات گسترده‌ای در این زمینه انجام دادند تا اینکه در سال ۱۹۵۷ انجمن هیپنوتیزم بالینی در آمریکا تشکیل شد.

امروزه از بسیاری از جنبه‌های هیپنوتیزم درپزشکی، روانپزشکی و دندانپزشکی استفاده می‌شود. پزشکی جدید معتقد است که بیشتر از ۸۰٪ بیماریها و بسیاری از ناتوانیها ناشی از استرس و بویژه انقباضات عضلانی هستند و با ریلاکس کردن عضلات که طبعاً با آرامش روحی همراه است میتوان از بروز آن‌ها پیشگیری نموده و یا آن‌ها را درمان نمائیم.

کاربردهای بالینی هیپنوتیـزم

به طور کلی کاربردهای هـیپنوتیزم به دو بخش بالینی و غیر بالینی تقسیم میشود. حیطه بالینی هیپنوتیزم یا هیپنوتراپی بالینی با قدمتی دیرینه درجهت تشخیص وکمک درمان وحتی درمانی به کار گرفته شده است. طب نوین پزشکی هنوز در بسیاری از موارد در شناسایی مکانیسم و نحوه درمان بیماریها ناتوان است. بهره گیری از توانائی‌های شخصی انسان حتی با اینکه هنوز فرایندی ناشناخته دارد بسیار قابل توجه و کارآمد می‌باشد. هیپنوتراپی.

هیچگاه نباید از هیپنوتراپی انتظار معجزه داشت هر چند گاهی اوقات نیز بدون اغراق معجزه می‌کند. در مواردی مانند تروماها و اورژانس‌ها که پروسه‌های روتین پزشکی قابلیت ارزیابی و کارایی دقیق و با سرعتی را دارا است دیگر استفاده از روشهایی مانند هیپنوتراپی نباید به کار برده شود.

آشنایی با فیزیوپاتولوژی بیماریها موارد احتیاط تداخلات دارویی و غیره در مورد بیماری مورد نظر تنها توسط کادر پزشکی مورد نظر امکان پذیر است و از دخالت افراد سودجو در این زمینه باید جلوگیری شود. امروزه کاربردهای هیپنوتیزم در حیطه پزشکی و دندانپزشکی بسیار گسترده است و ردپای آن تقریباً در تمام بخشها مانند روانپزشکی، طب اطفال، ایمنی، پوست، سرطان، اندوکرین، رادیولوژی پرستاری، جراحی و… دیده می‌شود. از طرف دیگر آشنایی و تخصص درمانگر در زمان بکارگیری هیپنوتیزم بسیار لازم و ضروری میباشد. که این روش در کنار دانش پزشکی نوین میتوانند به عنوان مکملهای یکدیگر در جهت سلامت و بهداشت مورد استفاده قرار گیرد.

پدیده‌های هیپنوتیزمی

با مطالعه دقیق پدیده‌های هیپنوتیزمی می‌توان به ماهیت ترانس یا خلسه پی برد. هیپنوتراپی.

در هیپنوز تغییراتی در فیزیولوژی بدن ایجاد می‌شود از جمله این تغییرات:

تغییر ریتم قلب، کاهش فشار خون و کاهش مقاومت عروق محیطی و نیز کاهش متابولیسم پایه است. درجه حرارت بدن، مقاومت الکتریکی پوست، تعداد و عمق تنفس کاهش مییابد. تلقینات هیپنوتیزمی در تون عضلات و ترشحات غدد درون ریز تغییراتی ایجاد می‌کنند این تغییرات اساس بعضی از پدیده‌های جالب هیپنوتیزمی هستند که باعث جذابیت هیپنوتیزم شده است و نیز پدیده‌هایی که باعث اثرات درمانی می‌شوند.

مروری بر ۴ سطح هیپنوتیـزم

همانطور که در بخش اول این سلسله نوشتار بیان شد، هیپنوتیزم دارای چهار سطح می‌باشد. با توجه به اهیمیت این موضوع در پیوند با ادامه قسمت‌های سلسله مقالات هیپنوتیزم، بار دیگر به شرح و بیان آن می‌پردازیم.

1. سطح هیپنوتیزم آلفا: همه افرادی که مدی تیشن و تصویر سازی ذهنی انجام داده‌اند، می‌توانند با اندکی ممارست به این سطح دست یابند. ابتدا عضلات بدن را شل، راحت و آسوده خاطر می‌کنید و بعد احساس رضایت و خرسندی به شما دست می‌دهد و بعد نواخت ضربان قلب شما کاهش می‌یابد و با ریتم تنفس عمیق، هماهنگ می‌شود. بعد تمرکز بیشتری می‌یابید و حافظه شما نیز تقویت می‌شود.
2. کاهش فشار روانی (سطح آلفای عمیق): در این حالت چشم‌های خود را فی‌البداهه می‌بندید و بعد نمی‌توانید چشم‌هایتان را به شکل ارادی دوباره باز کنید. بعد فعالیت مکانیکی اعضای بدن کاهش می‌یابد. بعد دچار سستی و رخوت و بی‌علاقه‌گی می‌شوید. بعد مجری هیپنوتـیزم، بازوی شخص هیپنوتیزم شده را بلند می‌کند و بعد بازوی او بدون هیچ مقاومتی بی‌رمق می‌افتد.

3. سطح احساسی – ذهنی (سطح تتای سبک): وقتی حالت خلسه، عمیق‌تر می‌شود، اگر بازوی فرد را بلند کنید، بازو به جمود خلسه‌ای واکنش نشان می‌دهد و می‌تواند به مدت طولانی به شکل عمودی باقی بماند. بعد تلقینهایی را که پس از حالت هیپنوتیزم به او تلقین شود، قبول می‌کند. هیپنوتراپی.

4. سطح مرکزی داخلی (تتای عمیق): این سطح، مرکز تشعشع انرژی است. این حالت، خلسه‌ عمیق فوق‌العاده است که در این سطح شاهد تجلی روح هستیم. در این سطح آنچه که قلب مخفی می‌کند، ذهن افشا می‌کند. نسبت به زیبایی‌های زندگی آگاهی می‌یابیم و از عشق معنوی دچار هیجان می‌شویم. این حالت را در ادبیات عرفانی و ماوراء الطبیعه «چشم سوم» می‌نامند؛ زیرا هسته‌ی وجود ما، ما را روشن می‌کند. عده‌ای نیز آن را تجربه غیرفیزیکی یا «ورود به محیطی پر ستاره» می‌نامند.

هیچ کس نمی‌تواند عمیق‌تر از سطح آلفا پیش برود و مخصوصا” اگر دفعه اولی باشد که این روند را تجربه می‌کند. این به معنای آن نیست که نمی‌توان به آن‌ها کمک کرد. عده‌ای در حالت مقدماتی خلسه، کار خود را شروع می‌کنند و هر دفعه که بیشتر تمرین می‌کنند، به سطح عمیق‌تری دست می‌یابند. در حالی که نظریه پردازان، این سطوح را به گروه‌های اختیاری تقسیم کرده‌اند. حقیقت آن است که سطحی که هر یک از مردم به آن وارد می‌شوند، در واقع سطحی مابین مقوله‌های تعریف شده‌ی فوق است.

عده‌ای از هیپـنوتیزم کننده‌های کهنه کار، هیپنوتیزم عمیق را همچون اغما نامگذاری کرده‌اند (در این حالت شخص هیپنوتیزم شونده، هیچ اراده‌ای از خود ندارد و ارتباط او با حالت خودآگاه کاملا «قطع» می‌شود).

حـالا می‌دانیـم کـه عمیـق‌تریـن سـطح، باعـث رسـیدن بـه اوج آگـاهی می‌شـود. من پس از آن که ۲۲ سال مستقیما با این موضوع، تجربه‌ی مستقیم داشته‌ام، متوجه شدم که وقتی صحبت از تصحیح رفتار مضر انسان باشد، اهمیت عمق سطحی که فرد به آن وارد می‌شود نسبت به انگیزه‌ی شخص هیپنوتیزم شونده در درجه‌ دوم قرار دارد و پذیرش مسئولیت باعث تغییر در جهت بهبود اوضاع می‌شود.

منشور اخلاقی یک هیپنوتیزور

دوسـتان عزیزی که به دنبـال ایـن علـم هستند و دوست دارند این عـلم را یـاد بگیرنـد بـه نـکات ذیـل مـثل یـک پزشـک قـسم خورده باشـند.

۱- هیپنوتیزم برای تعالی بشریت باشد.

۲- محرم راز افرادی باشند که برای هیپنوتیزم شدن به سراغ هیپنوتیزور میآیند. خلسه.

۳- عدم چشم چرانی روانی (دست نزدن به قسمتهایی از ذهن ناهشیار که شخص نمیخواهد فاش شود.)

۴- چشم پاک داشتن.

۵- عدم شرطی کردن منفی، عدم تحمیل پست هیپنوتیزمی که شخص را وادار به کارهای خلاف کند و یا به ضرر خود شخص و جامعه منجر شود.

۶- رابطه هیپنوتیزور با هیپنوتـیزم شونده صرفا یک رابطه درمانگر و درمانجو بوده و از ایجاد رابطه دیگر تحت هر عنوانی پرهیز شود. البته این نکته منکر ایجاد رابطه حسنه قبل از شروع به هیپنوتیزم نیست بخاطر اینکه ایجاد رابطه حسنه کمک موثری در هر چه سریع هیپنوتیزم شدن شخص خواهد بود.

۷- وعده‌های دروغین به درمانجو ندهیم.

۸- عدم هیپنوتیزم غیر همجنس تنها خصوصا آقایان هیپنوتیزور زمانی که درمانجوی خانوم به تنهایی مراجعه نموده اند.

 

Hypnosis and Hypnotherapy